ગરુડ પુરાણ 18 પુરાણોમાંનું એક છે. આ 18 પુરાણોમાંથી ગરુડ પુરાણ એકમાત્ર એવું છે જેમાં મૃત્યુ પછીની પ્રક્રિયાનો ઉલ્લેખ આવ્યો છે. ગરુડ પુરાણમાં વ્યક્તિને પુણ્ય, નીતિ, યજ્ઞ, જપ, તપ, વૈરાગ્ય વગેરેની માહિતી આપવામાં આવી છે, સાથે જ મૃત્યુના નિયમો અને તેના પછીની પરિસ્થિતિઓ વિશે પણ માહિતી આપવામાં આવી છે. ગરુડ પુરાણમાં અગ્નિસંસ્કારના નિયમો અનુસાર, અંતિમ સંસ્કાર પછી વ્યક્તિએ પાછું વળીને ન જોવું જોઈએ. ચાલો જાણીએ આ શું છે આ પાછળનું કારણ.
ગરુડ પુરાણમાં ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે કે મૃત્યુ પછી માણસનું શરીર તો અવશ્ય નાશ પામતું હોય છે, પરંતુ આત્માનો પણ નાશ થતો નથી. ગરુડ પુરાણ અનુસાર, માણસનો આત્મા તેના સૂક્ષ્મ શરીરને ક્ષારયુક્ત કર્યા પછી, તેના પાપો અને પુણ્યને અનુભવી, અને સમય આવ્યા પછી જ તેને ફરીથી માનવ યોનિ મળે છે. પરંતુ મૃત્યુ પછી પણ આત્માનો મોહ તેના શરીરથી અલગ થતો નથી અને તેથી તે મૃત્યુ પછી પણ તેના શરીરને આત્માના રૂપમાં સળગતો જુએ છે. અને આ જ કારણ છે કે આત્માને આ માયાના બંધનમાંથી મુક્તિ મળવી જોઈએ, તેથી પાછળ વળીને જોવાનું નથી.
ગરુડ પુરાણ અનુસાર, શરીર બળ્યા પછી પણ આત્માનો મોહ જતો નથી. તે તેના સંબંધીઓ અથવા નજીકના સંબંધીઓ તરફ આકર્ષાય છે અને તેમની સાથે પાછા જવા માંગે છે. આવી સ્થિતિમાં જો સગા-વ્હાલા પાછું વળીને જુએ તો લાગે કે તેઓ હજુ પણ તે વ્યક્તિ સાથે જોડાયેલા છે અને આવી સ્થિતિમાં આત્માને મોહના બંધનમાંથી મુક્ત થવું સહેલું નથી હોતું. તેથી છેલ્લા સંસ્કાર પછી કોઈ વ્યક્તિએ પાછું વળીને જોવું જોઈએ નહીં, આમ કરવાથી આત્માને સંદેશ જાય છે કે હવે તે આત્માને આસક્તિના બંધનમાંથી મુક્ત કરવાનો સમય આવી ગયો છે.
આત્મા બીજાના શરીરમાં પ્રવેશી શકે છે
ગરુડ પુરાણ અનુસાર, એવી પણ માન્યતા છે કે અગ્નિસંસ્કાર કર્યા પછી આત્મા તેના સંબંધીઓની પાછળ આવે છે અને શરીરની શોધમાં હોય છે. આવી સ્થિતિમાં જો કોઈ વ્યક્તિ પાછળ વળીને જુએ છે, તો તેને પોતાની તરફ આસક્તિ દેખાય છે અને તે તે શરીરને પકડી લે છે. તે ઘણીવાર નબળા હૃદયના લોકો અથવા બાળકો દ્વારા પ્રભુત્વ ધરાવે છે. તેથી અંતિમ સંસ્કાર પછી આવા લોકોને સ્મશાનમાંથી પાછા ફરતી વખતે આગળ રાખવામાં આવે છે.
